Çocuk ve Travma

ÇOCUK VE TRAVMA

Nur Dinçer

Travma, kişinin kendisinin veya diğerlerinin yaşamına, fiziksel bütünlüğüne, sevdiklerine, inanç sistemine kast eden, ölüm, yaralanma, tehdit durumlarını deneyimleme veya tanık olması durumudur.
Travmatik olaydan sonra tüm çocuklar aynı tepkileri, aynı zamanda ve aynı devamlılıkta göstermez.


TRAVMA SONRASI ÇOCUKLARDA GÖZLENEBİLECEK REAKSİYONLAR NELERDİR?

¥    Korku ve kaygı;
¥    Anne baba ya da yakın kişilerden ayrılmakta güçlük çekme;
¥    Korkulu rüyalar;
¥    Yanlız yatmaktan, gök gürültüsü ve şimşekten, yabancılardan korkma gibi yeni korkuların oluşması;
¥     Eskiden hiç yapmadığı davranışları yapmaya başlamak, örneğin bebeksi davranışlar ya da yaşından beklenmeyecek davranışlar
¥    Seslere aşırı tepki gösterme;
¥    Öfke nöbetleri, saldırgan davranışlar;
¥    İçe kapanma; Aktivitelere, oyunlara karşı duyulan isteksizlik;
¥    Aşırı hareketlilik;
¥    Anne babayı eskisinden daha duyarlı bir halde izleme, onların seslere ya da diğer insanalar nasıl tepki verdiklerini aşırı dikkatle izleme;
¥    Okul başarısında düşme, Okula devamsızlık, isteksizlik;
¥    Dikkatte azalma;
¥    Takıntılı bir biçimde travma ile ilgili tekrarlanan oyunlar;
¥    Olaya ait tekrar eden hatırlamalar, olay ile ilgili konuşma;
¥    Sebebi bulunamayan mide bulantısı, karın ağrısı, baş ağrısı, beslenme ve uyku düzensizlikleri gibi fiziksel belirtiler;

Travma;

¥    çocukların zayıf noktalarını bulur
¥    yeni problemlere yol açabilir
¥    var olan problemleri şiddetlendirebilir
¥    Travma çok güçlü bir tetikleyicidir. Daha önce yaşanmış olan büyük küçük travmaları da harekete geçirir.

Ancak çocuklarda problem davranışların oluşmasının tek nedeni travma değildir. Ayrıca:
⎫    Kişilik özellikleri,
⎫    Birikmiş yaralar, olumsuz tecrübeler,  önceki travmalar,
⎫    Bakım veren kişi-anne- ile sağlıklı bağlanma çocuğun travmatik olaydan etkilenme derecesini belirler.

Çocukta güvenli bağlanma çocuğun stresli ve travmatik olaylarda etkilenme derecesini ciddi oranda azaltır. Travma sonrasında daha çabuk iyileşme sağlar.
Bununla birlikte, travmatik deneyimin yol açtığı duyguların ve inançların işlenmemiş olarak duvarın arkasına itilme ihtimali

¥    Çocuğun sosyal desteği az ise,
¥    Acıya tahammül eşiği düşük bir kişilik yapısı var ise,
¥    İrili ufaklı travmatik olay yığını büyük ise,
¥    Güvenli bağlanamamış bir çocuk ise,
¥    Bağlanma figürleri geçmiş yaşamda çocuğu yeterince koruyamamış ise,
¥    Anne ve baba da travmatize olmuşsa artar.

Travmatik etkinin şiddeti şu unsurlara bağlı olarak değişir:
⎫    Travmanın doğası, şiddeti (doğal afet mi, insanın sebep olduğu bir felaket mi ?…)
⎫    Direkt deneyimlemek,
⎫    Duymak veya televizyondan izlemek,
⎫    Kimi etkilediği (kendisi, ailesi, tanıdığı veya bir yabancıyı…)
⎫    Olay sonrası yaşamında değişen şeyler ( evi, işi, okulu vs)

YARDIM ETME YOLLARI:

¥    1.KOGNİTİF DEVAMLILIK
¥    bilgilendirme ( Olan travmatik olay hakkında bilgi vermek , örn: depremin nedenleri vs)
¥    2.ROL DEVAMLILIĞI
¥    başedebilecekleri küçük işler vermek
¥    yardım etmelerini sağlamak
¥    3.SOSYAL DEVAMLILIK
¥    arkadaş bağlantılarını sürdürmek
¥    yanlız bırakmama
¥    haberleşme


¥    4. TARİHİ SÜREKLİLİK
Yine olaydan önceki gibisin, bunlar anormal duruma verilen normal tepkiler . travma yaratan olaylardan sonar insanların farklı tekiler vermesi normaldir fikrinin anlatılması.

¥    5. DUYGUSAL SÜREKLİLİK
Kişinin önemsendiğini, birilerinin onun için uğraştığını bilmesi, dinlendiğini anlamasını sağlamak

¥    6. PSİKOLOJİK DEVAMLILIK
¥    aktiviteler ( sanat atölyeleri, spor etkinlikleri, yardım çalışmaları, geziler, seminerler vs)

TRAVMA GEÇİREN KİŞİLERE YARDIM EDEN KİŞİLER OLARAK SÜREKLİLİK PRENSİBİNE DİKKAT ETMELİYİZ.

Kişilerin “Hayatımda değişmeyen ne var ?”
sorusuna yanıt üretilebilmeleri iyileşmelerini hızlandırır. Travma öncesinde hayatında olan şeylerle şu an hayatında olan şeyler arasında ortak neler var? Bireylerin kendilerini daha iyi hissetmelerini sağlamak için önceki yaşantılarına hızla dönmelerini sağlamak önemlidir.

TRAVMA YAŞAMIŞ BİREYLERE YARDIM KONUSUNDA ÇALIŞIRKEN KENDİNİZİ KORUMAK İÇİN EN ÖNEMLİ  KURAL ŞUDUR:

Kendinize çok iyi bakın, iyi beslenin, iyi uyuyun ve ekip olarak çalışın.
Farklı kültürlerde çalışırken:
¥    Dile dikkat etmemiz
¥    Sınırları korumamız
¥    Değerlere dikkat etmemiz ( o topluluğun inançları, değerleri, gelenek ve görenekleri nedir bilgi edinmeliyiz)
¥    Bireysel duruşumuz
¥    Giyim-kuşam
¥    Hal-tavır vb. önemlidir.