İzmit Fotoğrafçı Çocuklar Atölyeleri

İZMİT BEKİRPAŞA ESKİ CEPHANELİK ÇADIRKENTİ, İZMİT ODTÜ PREFABRİKLERİ, İZMİT ŞİRİNTEPE SLR FOTOĞRAFÇI ÇOCUKLAR ATÖLYELERİ
 

GÖKHAN GEZİK 

 

FOTOĞRAFÇI ÇOCUKLAR ATÖLYESİ’NİN AMACI   

            Dünyada meydana gelen tüm savaşlardan, afetlerden, zorunlu göçlerden, yıkımlardan en çok etkilenenler hep çocuklar olmuştur. Marmara depreminde de afetin büyüklüğü, çocukların yaşamış oldukları travmanın da büyük olmasına neden olmuştu. Yapacağımız çalışma ile depremin çocuklar üzerindeki olumsuz etkilerini azaltmaya çalışacak, aynı zamanda fotoğraf aracılığıyla kendilerini ifade etme, gerçekleştirme, çevrelerine “fotoğraf gözüyle” bakma imkânı sunacaktık. Tabii ki çalışmanın sonucunda çocukların ortaya çıkaracakları ürünlerin sergi, kitap vs. gibi araçlarla başkalarıyla da paylaşmaları sağlanacaktı.

ATÖLYE SÜRECİ

            Depremden yaklaşık iki ay sonra İzmit Bekirpaşa Eski Cephanelik Çadırkenti’nde Dayanışma Gönüllüleri olarak Enfants du Monde-Droits de L’homme birlikteliği ile gerçekleştirdiğimiz Fotoğrafçı Çocuklar Atölyesi hazırlık süreci ile dört ay sürdü. Askerlerin terk ettikleri yalnız sınırlarını korudukları Eski Cephanelik Çadırkenti içinde 4 numaralı fünye deposunu fotoğrafçı çocuklar atölyesi olarak belirledik ve buranın karanlık oda için uygun hale getirilmesini sağladık.

            Dört ay süren fotoğrafçı çocuklar atölyesinde yaşları 8 ile 17 arasında değişen 133 çocuk-genç ile ilişkilendik, 50 çocuk ile atölyeyi tamamladık. İki gönüllü eğitmen sürekli çadırkentte olmak üzere yedi gönüllü eğitmen ile çalışmayı gerçekleştirdik. Atölye sonunda çalışmaya katılan çocuklarla birlikte sergi baskılarını hazırlamaya başladık. İlk sergiyi çadırkent içinde Dayanışma Gönüllüleri’nin kurmuş olduğu kütüphanede açtık.

            İlk serginin ardından İzmit genelinde çadırkentler boşaltılmaya, bunların yerini Prefabrik kentler almaya başladı. Çadırkentte gerçekleştirdiğimiz Fotoğrafçı Çocuklar atölyesinin başarısı, olumlu sonuçları ve çocuklarla karşılıklı olarak çalışmaya devam etme isteği bizi yeni bir atölye kurmaya yöneltti. İzmit Plajyolu’nda ODTÜ mezunları derneği’nin kurduğu prefabrik kent ikinci durağımız oldu. Dernek yöneticilerinin daveti ile burada yer alan sosyal merkezde yeni atölyemizi kurduk ve hemen çalışmaya başladık. Eski Cephanelik çadırkentinin boşaltılmasıyla fotoğrafçı çocukların aileleri farklı prefabrik kentlere ya da mahallelerine geri dönmüşlerdi. ODTÜ prefabrikleri de mahallelerine ya da taşındıkları prefabriklere uzak bir noktadaydı. Bu yüzden ilk atölyeden on çocuk ikinci atölyedeki çalışmalara katılabildi. ODTÜ Prefabriklerinde ilk işimiz buradaki çocuklarla birlikte ailelere de fotoğraf atölyesini ve amacımızı anlatmak oldu. İlk atölyeden gelen on çocuk da hem bizi motive ediyor hem de ODTÜ prefabriklerinde yaşayan yeni fotoğrafçı çocuklara da iyi birer örnek oluyorlardı. Yeni çocuklarla çalışırken eskiler de bize asistanlık yapıyorlar, zaman zaman da bizden gönüllü eğitmenliği devralıyorlardı. Bu dönemde ilk fotoğrafçı çocuklarla biz gönüllü eğitmenleri çok mutlu eden aynı zamanda yeni fotoğrafçı çocukları da heveslendiren gelişme ilk fotoğrafçı çocuklar atölyesinin fotoğraf albümünün çıkması olmuştu.

            2000 yılında İFSAK FOTOĞAF ÖDÜLÜ Fotoğrafçı Çocuklara verildi. Çocukların ödülü alırken yaşadıkları mutluluk görülmeye değerdi. Tabii gönüllü eğitmenlerin de!

ATÖLYEYİ TAMAMLAYANLAR-TAMAMLAYAMAYANLAR VE NEDENLERİ

            İzmit Bekirpaşa fotoğrafçı çocuklar atölyesine 133 çocuk katıldı, ancak atölyeyi tamamlayan çocuk sayısı 50 oldu. Bunun nedenleri arasında çadırkentteki dayanışma gönüllüleri atölyelerinin sayısının çokluğuydu ve çocuklar-gençler bir süre sonra çadırkentteki farklı faaliyetlere yönelmişlerdi, farklı ilgi alanları oluşmuştu. Okulların açılması da atölyeye olan ilgiyi olumsuz yönde etkilemişti. Üçüncü olarak evleri hasarsız ya da az hasarlı olan ailelerin kışın olumsuz etkilerinin artmasıyla birlikte evlerine dönmeleriydi. 

            İzmit Plajyolu ODTÜ prefabrikleri sosyal merkezinde açılan ikinci fotoğrafçı çocuklar atölyesine 10 çocuk ilk atölyeden, yaklaşık 20 çocuk da ODTÜ prefabriklerinden katıldı. Gönüllü eğitmenler için önemli bir deneyim olan ikinci atölye ilk fotoğrafçı çocuklar için de önemli bir deneyimdi. Yeni atölyede eğitmenlere asistanlık ve yeni fotoğrafçı çocuklara da gönüllü eğitmenlik yapmaya başlamışlardı. ODTÜ prefabriklerinden yaklaşık 10 çocuk ile atölye süresince çalıştık ancak özellikle çocukların futbol’a olan ilgileri atölyeye olan ilgilerinin önüne geçti.

Artık yaz aylarına girmemiz de prefabrik atölyenin aşırı ısınması nedeniyle çalışmamızı etkilemişti. Çadırkentteyken atölyede çalışmak istedikleri zaman çocuklar sabah erken saatlerde çadırımıza gelip bizi uyandırırlardı ancak biz ODTÜ prefabriklerine uzak Yeşilova Prefabriklerinde kalıyorduk ve bu fiziki uzaklık çalışmalarımızı etkiliyordu. İlk atölyeden katılan 10 çocuk da ODTÜ prefabriklerine olan uzaklıkları nedeniyle atölyeye düzenli katılamadı. Ancak bu süreçte ilk atölyenin fotoğraf albümünün çıkması onları ayrıca mutlu ve motive etti. Onlardaki bu mutluluk ve motivasyon bizi üçüncü atölye olan Şirintepe SLR Atölyesini açmaya yöneltti.

            İzmit Şirintepe SLR atölyesini Şirintepede 7. Boru İlköğretim okulu yanında kurulmuş olan Sosyal Merkezde açtık. Fotoğrafçı çocuklar atölyesinin devamı olarak düşündüğümüz atölyeye Lokomotif ekibimiz olan eski cephanelik çadırkenti fotoğrafçı çocuklarından 10 kişilik ekip buradaki atölyeye de katıldı. Şirintepe atölyesinin ilköğretim okulunun yanında olmasını bir avantaj olarak gördük ve okuldaki öğrencilere kendimizi tanıtmak, atölyede ne yaptığımızı anlatmak için okul yönetiminden aldığımız izinle sınıfları gezdik ve çalışmalarımızı anlattık. Başlangıçta yoğun ilgiyle karşılaştığımız Şirintepe’de okulların kapanmasıyla birlikte katılımcı sayısı oldukça düştü. Çadırkentte ve prefabriklerde çocuklar atölyeye gelmedikleri zaman çadırlarını ya da prefabriklerini ziyaret edebiliyorduk ancak Şirintepede böyle bir imkânımız olmadı. Çocukların atölyeye gelmesinin bekledik. Ancak ilk fotoğrafçı çocuklar düzenli olamasa da atölyeyi bırakmadılar. Ulaşım sorununu çözemediğimiz için sadece atölyeye geliş periyotları azaldı. Biz de hem onların hem de kendi motivasyonumuzu arttırmak için atölyeyi Şirintepe SLR atölyesi olarak değiştirme kararı aldık. Bir yılı aşkın süredir kompakt makinelerle çalışan çocuklara makineleri yetersiz gelmeye ve makinelerini bizim kullandığımız SLR makinelerle kıyaslamaya başlamışlardı. Çocukların SLR makinelere geçmeleri çok kolay oldu. Zaten uzun zamandan beri kullandıkları kompakt makineleri bizim SLR makinelerimiz ile kıyaslıyorlardı. Biz de hemen SLR atölyesi programı ve yöntemini oluşturduk. Çocukların SLR makineleri öğrenmeleri kolay oldu. SLR’nin tekniğini kolayca kavradılar. “İzmit Belgeseli” adını koydukları foto-röportajlarını çekmeye SLR makineleri ile devam ettiler.

“İzmit Belgeseli” ortaya oldukça başarılı fotoğraflar ortaya çıkardı, ODTÜ ve Şirintepe atölyelerinin tüm ürünleri sergi baskıları yapılmak üzere arşivlendi.

ATÖLYE MEKANLARI          

            İzmit’te depremden sonra çocuklarla başladığımız Fotoğrafçı Çocuklar atölyeleri birbirinden farklı fiziki koşullara sahiptiler. Cephanelik Çadırkentinde yapılan ilk çalışmada fotoğraf atölyemiz uzun süredir kullanılmamış, elektrik ve suyu olmayan ısı ve ışık yalıtımı yeterli olmayan askeri amaçla kullanılmış eski bir fünye deposuydu. Buranın fiziki şartlarının fotoğraf atölyesine ve S&B bir karanlık odaya dönüştürülmesi için yoğun çaba ve emek harcadık. Bu şartlarda bir atölye kurmak biz gönüllü eğitmenler için de önemli bir deneyim olmuştu. 

            ODTÜ ve Şirintepe atölyeleri fiziki şartları açısından benzer özellikler taşıyordu.

Her iki atölye de sosyal merkezler içinde yer alan prefabrik yapılardı. Bu mekanlarda atölyeleri genelde yaz aylarında yaptığımız için en büyük problemimiz sıcak hava olmuştu, bu nedenle çocuklarla atölyelerde daha kısa süreli çalışabiliyorduk. İlk iki atölyenin çadırkentte ve prefabrik kentte olması bizim için bir avantajdı. Çocuklarla birlikte ailelere de ulaşmak da kolaydı. Böylelikle hem biz çocuklara kolay ulaşabiliyor hem de aileler çocuklarını gönül rahatlığıyla atölyeye gönderiyorlardı. Şirintepe atölyesinin prefabriklerden bağımsız, sosyal merkez içinde olması ailelerle irtibatımızın olmamasına neden olmuştu. Okulların kapanması da çalışmalarımızı olumsuz etkilemişti. Şirintepe atölyesinin ilk atölyeden gelen 10 çocuğun da oturdukları yerlere uzak olması onların da atölyeye geliş periyodlarını azaltmıştı.

ÇALIŞMAYI GERÇEKLEŞTİREN KURUMLAR

            İzmit Bekirpaşa Eski Cephanelik Çadırkenti Fotoğrafçı Çocuklar Atölyesi Dayanışma Gönüllüleri ve Enfants Du Monde- Droıts De L’Homme( Dünya Çocukları-İnsan Hakları)’un İzmit Bekirpaşa Belediyesi’nin desteğiyle birlikte gerçekleştirdikleri çalışmaydı.

İzmit ODTÜ Prefabrik Kenti Fotoğrafçı Çocuklar Atölyesi, ODTÜ Mezunları Derneği’nin desteği ile Dayanışma Gönüllüleri faaliyetiydi. (Ağustos 2000-Kasım 2000)

İzmit Şirintepe SLR Fotoğrafçı Çocuklar Atölyesi, Fotoğraf Vakfı bünyesinde Dayanışma Gönüllüleri Derneği’nin desteği ile gerçekleştirildi. (Nisan 2001-Mart 2002)

ÇALIŞMAYI SÜRDÜREN GÖNÜLLÜ EĞİTMENLER 

            İzmit Eski Cephanelik Çadırkenti Fotoğrafçı çocuklar Atölyesi’nde gönüllü eğitmen olarak katılanlar; Özcan Yurdalan, Allaoua Sayad, Mehmet Kaçmaz, Gökhan Gezik, Alp Sezeralp, Baha Bal ve Dora Günel dışında çalışmaya destek veren birçok fotoğrafçı arkadaşımız oldu. 

ODTÜ prefabrikleri Fotoğrafçı Çocuklar Atölyesi ve Şirintepe SLR Fotoğrafçı Çocuklar Atölyesine gönüllü eğitmenlik yapanlar; Özcan Yurdalan, Mehmet Kaçmaz, Gökhan Gezik dışında Atölyeleri ziyaret eden fotoğrafçı arkadaşlarımız da fotoğrafçı çocuklarla bilgi ve deneyim paylaşımında bulundular.

İzmit Eski Cephanelik Çadırkenti Fotoğrafçı çocuklar Atölyesi’nde iki gönüllü eğitmen sürekli çadırkentte kaldı, böylece atölyelerin hergün açık kalması sağlandı, Atölyede kullanılan günlük gönüllü eğitmenlerin planlı ve koordineli çalışmalarını sağladı. Sonraki iki atölyede de günlük kullanmaya devam ettik.

PARASAL KAYNAK

            Atölyelerde kullanılan demirbaş ve tüketim malzemelerinin temininde öncelikli olarak gönüllü katılım ve bağış yöntemini kullandık. Yaygın bir destek ağına ulaştık. Agrandizör ya da film yıkama ekipmanlarını İstanbul ve Ankara’daki kişi ve kurumlardan sağlarken İlk atölyede birlikte çalıştığımız Enfants Du Monde tüketim malzemelerinin alınmasında destek oldu.

ÇALIŞMA YÖNTEMİ ve ÇALIŞMA KONULARI

            Atölyelerde çocuklarla gerçekleştirilen fotoğraf çalışmalarını gönüllü eğitmenler sürdürdü. Bu çalışmanın öncesinde bize örnek oluşturacak benzer bir çalışma yoktu ve çalışma yöntemini bizim oluşturmamız gerekiyordu. Bu yönüyle biz de bir eğitim sürecinden geçecektik. Deneyerek çocuklarla birlikte öğrenecektik.

Çalışacağımız çocukların büyük bir afet geçirmiş olmaları çalışmanın önemini ve zorluğunu arttırıyordu. Bir taraftan çocukların bu büyük afeti unutmalarına yardımcı olacak diğer taraftan onların kendilerini ifade etme yöntemi olacak fotoğrafçılığı öğretecektik. Örneğin gece meydana gelen depremde tüm şehrin elektrikleri de kesilmişti, dolayısıyla çocukların karanlıktan korkmaları olasıydı. Bu nedenle karanlık odada çalışmak bir dezavantajdı.    Çocuklarla temel fotoğrafçılık bilgilerini paylaştıktan sonra onların çekmek istedikleri konularda foto-röportajlar hazırlamalarını sağlayacaktık.

            Fotoğrafçı çocuklar atölyesinde çalışma yöntemi şu şekilde gerçekleştirildi;

• Yapılan çalışmalarda öncelikle çocukların yaratıcılıklarının ön plana çıkarılması sağlandı(örneğin kompozisyon kuralları öğretilirken, kendi kompozisyonlarını oluşturmaları önerildi),
• Çocukların deneyerek-uygulayarak öğrenecekleri bir yol izlendi,
• Çocuklar atölyede yaptıkları çalışmaları, fotoğraflamak üzere seçtikleri konuları birbirleriyle ve gönüllü eğitmenleriyle tartışabildi,
• Çocuklarla eğitmenler arasında dayatmacı olmayan eşit ilişki kuruldu, iki tarafında çalışmaya gönüllü katıldığı vurgusu yapıldı, ancak disiplinli çalışmanın da önemi belirtildi,
• Ödül, ceza ve yarışma’dan kaçınıldı.

Çocuklarla yaptığımız çalışmalar sırasıyla;

• Temel düzeyde kompakt fotoğraf makinesinin kullanımı ve kısımları,
• Filmlerin özellikleri, yapıları ve fotoğraf makinesinde kullanılması

• S&B karanlık oda ekipmanlarının tanıtılması ve karanlık oda kullanımı,
• Fotoğraf kartı üzerine birtakım nesneler koyarak anlamlı bir görüntü oluşturma çalışması olan fotogram,
• Temel kompozisyon kuralları, bu kuralları uygulayarak ya da bozarak çocuklarla birlikte yapılan çekimler,
• Filmlerin yıkanması,
• Filmlerden kontak baskı alınması,
• Filmlerin arşivlenmesi ve sergi baskılarının yapılması atölyedeki belli başlı çalışmalardı.

Çocukların belirli bir tema belirleyerek bu tema ile ilgili bir foto-röportaj oluşturmaları sağlandı. Atölyede her gün yapılan çalışmalar gönüllü eğitmenler tarafından atölye seyir defterine kaydedildi. Böylece çocuklarla yapılan çalışmaların takibi ve gönüllü eğitmenler arasındaki koordinasyon sağlanmış oldu. Fotoğrafçı çocukların konu seçimlerinde yöntem öncelikli olarak onların çekmek istedikleri konulardan oluşuyordu. Örneğin; “ Çadırkentte Yaşam” ya da “Annemin bir günü”. Her birinin kendisine ait bir defteri olan fotoğrafçı çocuklar çekim yapmak üzere seçtikleri konuları ve çekecekleri planları öncelikle bu defterlere yazıp daha sonra görüntüye dönüştürüyorlardı. Böylece çocuklar seçtikleri foto-röportaj konularını eksiksiz bir şekilde gerçekleştiriyorlardı. Atölye bitiminde sergi hazırlıklarına başladık, her çocuğun sergi baskısını kendisi ile birlikte yaparak sergiyi hazırladık. Her çocuktan en az bir fotoğrafın sergide olmasına özen gösterdik.

 ATÖLYE EKİPMANLARI

         Çocuklarla Fotoğraf Atölyesi’nde kullanılan ekipmanlar şunlardır;

1. Agrandizör
2. Agrandizör poz saati(Timer)
3. 18x24 cm. üç küvet, 50x60cm. bir küvet
4. Üç adet maşa
5. Derece
6. Ölçekli kap
7. 5’li film yıkama tankı
8. 8 adet spiral
9. Alarmlı saat
10. Beyaz ampul
11. Kırmızı ampul
12. Su ısıtıcısı
13. 5 lt’lik kart banyosu
14. 5 lt’lik film banyosu
15. 10 adet compact fotoğraf makinesi flaşlı ve mekanik kurmalı
16. 125 ve 400 ASA S/B filmler
17. Film arşiv poşeti
18. Arşiv için klasörler
19. Büyüteç
20. Çocuklar için yazı defterleri
21. Eğitmen için “seyir defteri”
22. Makas
23. Koli bandı ve şeffaf bant
24. Yapışkan
25. Bol miktarda fotoğraf dergileri
26. Radyo-teyp

 ÇALIŞMA SIRASINDA KARŞILAŞILAN ZORLUKLAR-ÇÖZÜMLER

            Fotoğrafçı Çocuklar Atölyesinde karşılaştığımız zorluklar daha çok fiziki şartlardan kaynaklanıyordu. Atölyeye çektiğimiz elektriğin sık kesilmesi veya suyun taşıma yöntemle atölyeye getirilmesi çalışmaların aksamasına neden olabiliyordu. Bunların yanısıra ısı ve ışık yalıtımı da sorunluydu. Isınmayı elektrik sobası ile ışık yalıtımını da siyah ceset torbaları ile sağladık ancak bu konuyu çocuklarla paylaşmadık! Her ne kadar çözüm biraz gürültülü olsa da elektrik sorununu bir jeneratör desteği ile çözdük.

Gece meydana gelen Marmara depreminde şehrin elektriklerinin de kesilmesi çocukları olumsuz etkilemişti. Çocuklarla yaptığımız çalışmanın büyük bölümü karanlık odada geçiyordu. Bu çalışmamız için bir dezavantajdı. Çocuklardan birkaçıyla bu nedenle çalışamadık. Birlikte çalıştıklarımızla karanlık oda yerine fotoğraf atölyesi adını tercih ettik. Çocuklar da bu adı benimsediler.

            Çocukların atölyenin çalışma saatlerine uymalarını sağladık, çocuklara bu çalışmayı onlarla birlikte gönüllü gerçekleştirdiğimizi anlatırken disiplinin önemine de vurgu yaptık, haber vermeden atölyeye gelmeyenlerin çadırlarına gittik, neden gelmediklerini öğrenmeye çalıştık. Atölyenin tek çocuk dahi olsa her gün açık kalmasını sağladık. Çalışmanın sonucunda bir sergi ve kitap hazırlayacağımızı çocuklarla paylaşarak onların bu çalışmaya olan ilgilerini arttırdık.

            İzmit ODTÜ prefabriklerinde kurduğumuz ikinci atölyede ilkinden farklı problemlerle karşılaştık, prefabrik kent içinde sosyal merkezde yer alan atölyede fiziki şartlar çadırkenttekine kıyasla daha iyiydi. Ancak burası nüfusu az olan küçük bir prefabrik kentti. Dolayısıyla çocuk sayısı da sınırlıydı. Çadırkentte yaşadığımız yoğunluğu burada bulamadık. Cephanelik Çadırkenti’nden buraya gelen fotoğrafçı çocuklar da ulaşım zorluğu yaşıyorlardı. ODTÜ prefabrikleri onların yaşadığı yerlere uzaktı. Belediyeyle görüştüğümüz çocukların kullanabileceği ücretsiz toplu taşıma kartı talebi kabul edilmedi. Buna rağmen çocuklar atölyeye gelmeye devam ettiler. ODTÜ prefabriklerinde yaşayan çocukların futbola olan ilgileri de atölyeyi olumsuz etkileyen nedenler arasındaydı. Havaların ısınmasıyla prefabrik atölyenin fazla ısınması da çalışma sürelerini kısaltmamıza neden oluyordu.

            İzmit Şirintepe atölyesi de ODTÜ atölyesi gibi prefabrik yapıda ve sosyal merkez içinde kuruldu. Burada yakında bir prefabrik kent olmaması en büyük dezavantajdı. Hemen yanıbaşında bulunan ilköğretim okulu ise çocuklara ulaşabileceğimiz bir yerdi. Okulların henüz tatile girmediği dönemde başladığımız atölyeye bu okuldan ilgi yoğundu. Okul yönetiminden aldığımız izinle sınıfları dolaşarak atölyemizi çocuklara anlattık ve onları bizimle atölyede çalışma yapmaya davet ettik. Okulların kapanmasına kadar çocukların atölyeye olan ilgileri yoğun oldu. Okullar kapandıktan sonra çocukların bir kısmı yaz tatili nedeniyle memleketlerine gitmişti bu durum da atölyenin başlangıçta ki sayısını oldukça düşürdü. İzmit Bekirpaşa atölyesi fotoğrafçı çocuklarından ODTÜ atölyesine de katılan 10 çocukla Şirintepe atölyesini SLR atölyesine dönüştürdük.

ÇALIŞMA SONUCU; OTAYA ÇIKAN ÜRÜNLER 

            İzmit Bekirpaşa Eski Cephanelik Çadırkenti Fotoğrafçı Çocuklar Atölyesinde gerçekleştirdiğimiz çalışmayı çocuklarla birlikte sergi baskıları hazırlayarak bitirdik. İlk sergi çadırkentte kurulan kütüphanede gerçekleştirildi. 

“Fotoğrafçı Çocuklar-Depremden Sonra-Fotoğraf Sergisi” yurt içinde ve yurt dışında birçok şehirde sergilendi, festivallere katıldı. Bunlar;

1. İzmit Bekirpaşa Çadırkent Kütüphanesi
2. İstanbul Fotoğrafevi galerisi
3. İzmit S. Demirel Kültür Merkezi 
4. Viyana Afro Sanat Galerisi
5. İstanbul Muhsin Ertuğrul Tiyatrosu
6. Eskişehir Üniversitesi Galerisi
7. İzmir Tömer Sanat Galerisi
8. İstanbul Galatasaray Lisesi
9. Bursa Şefik Bursalı Sanat Galerisi
10. Adıyaman Tut Merkez Kıraathanesi
11. Ankara ODTÜ Oditoryum Galerisi

Kamyon Atölyeler: Hakkari, Değirmendere, Altınoluk, Didim, Kapıkırı Köyü kamyon atölyelerinde de sergiler açıldı.

Yukarıdaki sergilerin dışında Yurtdışı Turnesine de giden “Fotoğrafçı Çocuklar-Depremden Sonra-Fotoğraf Sergisi” Japonya’da 8, Hollanda’da 5,  Almanya’da 2 sergi gerçekleştirdi.

Fotoğraf Albümü: Sergiyle birlikte çocuklar kadar bizi de en çok heyecanlandıran şey bir fotoğraf albümünün ortaya çıkmasıydı; bir fotoğrafçı başka ne isteyebilirdi ki!

Web sitesi: Çalışmanın sonunda, www. photgrapherchildren. org adıyla bir web sitesi yayına girdi.

FOTOĞRAF ATÖLYELERİNİN EĞİTMEN VE ORGANİZASYON GRUBUNA KATKILARI

            İzmit’te depremden sonra Dayanışma Gönüllüleri, Enfants du Monde-Droits de L’homme birlikteliği ile gerçekleştirdiğimiz Fotoğrafçı Çocuklar Atölyesi çalışmasına birçok gönüllü eğitmen katıldı. Katılan eğitmenlerin çoğu daha önce böyle bir çalışmaya katılmamıştı. Aynı zamanda büyük bir afet yaşamış çocuklarla bu kapsamda, tüm aşamaları onlarla birlikte gerçekleştirilen benzer bir çalışma örneği de yoktu. Bu bakımdan çalışmaya katılan gönüllü eğitmenler için de bu bir eğitim süreciydi. Fotoğraf üzerine daha önce öğrenilen bilgiler bu çalışmada büyük bir afet geçirmiş çocuklarla paylaşılacak, onlara öğretilecekti. Atölye çalışmasının yöntemi, programı, konuları, çocuklarla kurulan ilişki, dil, etik gibi meseleler eğitmenler tarafından belirlenecek ve uygulanacaktı. Tüm bunlar eğitmenlerin üzerine düşünerek, tartışarak gerçekleştirdikleri, kendilerini de geliştirdikleri meseleler oldu.

            Dayanışma gönüllüleri faaliyeti olarak başlayan Fotoğrafçı Çocuklar faaliyeti tüm bileşenleriyle kolektif, dayanışmacı, paylaşımcı, çocukların yaratıcılıklarını ortaya çıkarmayı hedefleyen üretken bir çalışma olmuştur. Bu yönüyle çadırkentte başlayan çocuklarla ve gençlerle yapılan resim, müzik, heykel, tiyatro gibi sosyal faaliyetler içinde önemli bir yere sahiptir. Atölye sonrasında ortaya çıkan ürünlerin yurtiçi ve yurtdışında birçok yerde sergilenmesi, fotoğraf atölyesi faaliyetinin farklı televizyon kanallarında haber ve belgesel konusu olması, basında üzerine haberler yapılması da faaliyetin önemini eğitmen ve organizasyon grubu adına arttırmıştır.

FOTOĞRAF ATÖLYESİNİN ÇOCUKLARA KISA VE UZUN VADELİ KATKILARI

            Marmara depreminden sonra gerçekleştirdiğimiz fotoğrafçı çocuklar atölyelerinde onlarca çocuk ve gençle ilişkiye geçtik ve çalıştık. Fotoğraf atölyesi faaliyeti, depremin çocuklar üzerindeki olumsuz etkilerini azaltarak, çadırkent ve prefabrik kentlerin zor yaşam koşullarındaki hayatlarına bir soluk getirecek, onların yaratıcılıklarını ortaya çıkararak kendilerini ifade etme ve gerçekleştirmelerinde bir araç olacaktı.

            Bugün eğitimci-psikologların da ifade ettiği, 1999 Marmara depreminin çocuklar üzerinde yarattığı olumsuz etkilerin giderilmesinde bölgedeki çadırkent ve prefabrik kentlerde gerçekleştirilen kültür, sanat, spor faaliyetlerinin önemli rol oynadığıydı. Görüldü ki çocukların kendilerini ifade etme, gösterme nedeniyle katıldıkları faaliyetler travmalarını daha çabuk atlatmalarına yardımcı oluyordu.

            Çocukların bu olumsuz şartlar içinde fotoğraf atölyesi çalışmasına olan yoğun ilgileri sevindiriciydi. Çocuklar atölye programına ve çalışma saatlerine de dikkat ediyorlardı. Hatta atölyedeki eğitimleri sabah saatlerinde olan çocuklar atölyeden önce gönüllülerin uyudukları çadırlara gelerek önce bizi uyandırıyorlardı. Bu durum bizi hem sevindiriyor hem de çalışma motivasyonumuzu arttırıyordu.

            Çocukların her biri bir dünya demekti bizim için. Bu nedenle tek bir çocuğun dahi hayatına yapacağımız olumlu bir katkı bizim için değerliydi. Bu çalışma onları yalnızca deprem travmasından uzaklaştırmakla kalmayıp her birinin hayatına dokunmalı, onları sosyalleştirmeli ve onlara başka dünyaların da kapılarını açmalıydı. Yıllar sonra çadırkentteki fotoğrafçı çocuklardan birinin Güzel Sanatlar Fakültesinde okuması, daha sonra bir gazetede editörlük yapması sanırım bizim de bu çalışmaya başlarken aklımızda olmayan, öngörümüzün ötesinde sevindirici bir gelişmeydi.

FOTOĞRAF ATÖLYESİ’NİN AİLELER VE ÇEVRE ÜSTÜNDEKİ ETKİSİ

            Eski Cephanelik Çadırkenti İzmit’in doğusunda alt gelir gurubunun yoğunlukta yaşadığı Bekirpaşa mahallesinde yer almaktaydı. Çadırkente yerleşen aileler de çoğunlukla Bekirpaşa ve çevre mahallelerde oturmaktaydılar. Ailelerde işsizlik oranı yüksekti ve hemen her çadırda birden fazla çocuk aileleriyle birlikte yaşamaktaydı. Bu durumda ailelerin barınma, ısınma, yemek, temizlik gibi temel ihtiyaçlarının yanında çocukların eğitim-öğretim ve sosyal faaliyetler gibi ihtiyaçlarının da karşılanması konusunda da ailelerin desteğe ihtiyaçları vardı. Dayanışma gönüllüleri faaliyeti kapsamında bir kütüphane açılması, çadırkentte kreş vazifesi gören çocuk çadırı ya da gençlerle tiyatro çalışması yapan gençlik çadırı gibi fotoğraf atölyesi de çocuklarla yapılan faaliyetler arasında önemli bir yere sahip oldu.

            Çadırkent ve prefabrik kentlerde gerçekleştirilen atölye çalışmalarında ailelerle iyi ilişkiler kuruldu. Ailelere ziyaretler gerçekleştirildi, yaptığımız çalışmaların amacı, hedefleri ailelerle paylaşıldı, aynı zamanda yaptığımız çalışmaları izlemek isteyen aileler de atölyeyi ziyaret edip yaptığımız çalışmaları yerinde görmeleri sağlandı.

            Çocukların öğrendikleri ve uyguladıkları bir belgesel fotoğraf yöntemi olan foto-röportaj yöntemi, seçtikleri, çekmek istedikleri konuyla insani ilişki ve empati kuran, dolaysız aktarma amacı olan bir yöntemdi. Bir foto-röportaj gerçekleştirirken seçtikleri konular kendi aileleriyle, okullarıyla ya da yaşadıkları çevreyle olan ilişkilerini etkiledi. Çocukların atölyede yaptıkları çalışmalar ve çektikleri konular üzerine ortaya çıkardıkları ürünleri aileleriyle, arkadaşlarıyla ve öğretmenleriyle paylaşmaları hem takdir toplamalarına neden oluyor hem de kendilerine olan güvenlerini arttırıyordu. “Annemin bir günü”, “Çadırkentte yaşam”, “Depremden sonra İzmit” gibi çektikleri konular onların fotoğraf makinesi aracılığıyla kendi dünyalarına, ailelerine ve yaşadıkları çevreye “içeriden bakmalarını” sağladı.
  

ÇOCUKLARLA FOTOĞRAF ATÖLYESİ ÇALIŞMASININ MÜFREDAT VE İŞLEYİŞİ

            1999 Marmara depremi sonrasında öncelikle İzmit’te çadırkent ve prefabrik kentlerde başlayan çocuklarla fotoğraf çalışması daha sonra farklı il, ilçe ve köylerde devam etmiştir. Düzce Hacısüleymanbey ve Aksu Çay köylerinde, İstanbul’da sokakta yaşayan çocuklarla, Diyarbakırda sokakta çalışan çocuklarla, İstanbul Esenyurtta, Roboski’de, Van’da ve gezici fotoğraf atölyesi-fotoğraf kamyonuyla birçok etkinlik ve festivalde yüzlerce çocuk ve gençle fotoğraf atölyeleri gerçekleştirildi. Bu atölyelerde onlarca gönüllü fotoğraf eğitmeni çalıştı. Fotoğraf atölyelerinde çalışan ve gönüllülük temeli üzerinden bir araya gelen eğitmenlerin niteliği, formasyonları, atölyelerde çocuklarla çalışırken nasıl bir program ve yöntem izlemeleri gerektiği fotoğraf atölyelerinin öncelikli meselesidir. Dolayısıyla eğitmenlerin ortak bir müfredat, dil ve işleyişe ihtiyaçları vardır. Çocuklarla yapılan çalışmaların aksamadan sürmesi, aynı atölyede dahi çalışan eğitmenler arasında koordinasyonun ve eğitim birliğinin sağlanması açısından bu önemlidir. Elbette bu müfredat ve işleyiş eğitmen ya da çocukların katılımlarına açık, esnek bir yapıya sahip olmalıdır.

ÇOCUKLARLA FOTOĞRAF ATÖLYESİ ÇALIŞMALARININ SÜREKLİLİĞİ  

            Biz 1999 Marmara depreminden sonra İzmit Eski Cephanelik çadırkentinde bir araya gelen birkaç fotoğrafçı arkadaştık ve depremzedelerle farklı birçok atölyenin, etkinliğin yapıldığı bu çadırkentte çocuklara ve gençlere yönelik fotoğraf atölyesi çalışması yapma kararı aldık. O günden bugüne yurt genelinde sayısız fotoğraf atölyesi çalışması yapıldı ve sayısız çocukla-gençle çalışıldı. 

            Şimdiye kadar gerçekleştirilen bütün fotoğraf atölyelerinin tek bir amacı vardı; “Sözü çocuklara vermek!” bu amaç gerçekten atölyeler nerede yapılırsa yapılsın bu çalışmanın yürütücüleri, destekleyicileri tarafından yadsınamayacak, herkesin ortaklaştığı bir amaçtı. “Fotoğraf” bu amacın sadece bir aracıydı. Ne yaptığımızdan daha önemlisi nasıl yaptığımızdı. Yaptığımız çalışmanın sonucu kadar çalışma süreci de önemliydi, değerliydi.

            Öncelikle biz çocuklarla bir oyun oynuyorduk, bu oyunun kuralları vardı ancak bu kurallar bozulabilirdi, değiştirilebilirdi hem de oyun esnasında. Bu mızıkçılık anlamına gelmiyordu. Gelse de bu oyunda mızıkçılık kötü bir şey değildi. Mesela çekim yaparken mızıkçılık yapıp fotoğraf makinesini ters tutabilirdik. Çocukların söyleyecekleri sözü özgürce söylemeleri, yaratıcılıklarını ortaya çıkarmaları ancak bu şekilde olacaktı. Çocuklar “güzel şeylerin” fotoğrafını çekerken “çirkin şeyleri” de gözden kaçırmıyorlardı. Sevdikleri bir kişinin, ailelerinin hayatlarını fotoğraflarken aynı zamanda yaşadıkları olumsuzlukların, değişmesini istedikleri şeylerin de görüntülerini kaydediyor, belgeliyorlardı. Bu insani bir davranıştı ve çocuklar bunu doğal olarak yapıyorlardı. Çocuklar objektiflerini yaşadıkları hayata çevirmişlerdi, bu hayata dair bir merak etme ve soru sorma süreciydi. Soru: “Neden?”di.

            Çocuklarla Fotoğraf Atölyesi çalışmalarının ilki olan İzmit Eski Cephanelik Çadırkenti Fotoğraf Atölyesi çalışmasının üzerinden 14 yıl aşkın bir süre geçti ve bu süre içinde farklı atölyelerde sayısız çocukla çalışıldı. Bu atölyelere onlarca gönüllü eğitmen katıldı. Yapılan atölye çalışmalarının ürünleri olan sergiler açıldı, kitaplar yayınlandı. Bugün yapmamız gereken çocuklara verdiğimiz sözün onlarda kalmasını sağlamaktır.

            Kapitalist piyasa ekonomisinin eğitim-öğretim faaliyetlerini kuşatma altına aldığı, tek tip insan yetiştiren, özgür düşünce ve yaratıcılığın önünde engel, dünyanın en pahallı ancak sınav odaklı ve niteliksiz okullarının yer aldığı ülkemizde alternatif eğitim modellerine de ihtiyaç her geçen gün artmaktadır. 1973 yılında Aziz Nesin’in Çatalca’da kurduğu “Nesin Vakfı”, İzmir Şirince’de yer alan “Nesin Matematik Köyü”, “Başka Bir Okul Mümkün Derneği”nin Bodrum’da açtığı “Mutlu Keçi ilkokulu” gerçekleştirilen alternatif eğitim modelleri örnekleridir. Bu güne kadar gerçekleştirdiğimiz çocuklarla fotoğraf atölyeleri de alternatif eğitim yöntemleri uygulanarak gerçekleştirilen çalışmalardır. Bu çalışmaların deneyimlerinin bir araya getirilerek gerçekleştirilecek, sürekli kılınacak bir “Çocuklarla Fotoğrafçılık Okulu” yeni bir alternatif eğitim modeli olarak hayata geçirilebilir. Günümüzde meslek liselerinde bölümleri olan fotoğrafçılığın bağımsız, alternatif bir okulunun olması düşünülebilir.